MÜZİĞİN KİTABI KIRŞEHİR DE YAZILMIŞ
Tarihsel müzikoloji alanında Türkiye’nin yetiştirdiği en önemli akademisyenlerinden birisi olan Prof.Dr. NİLGÜN DOĞRUSÖZ Kırşehir’in Tarihsel Müzikolojisini gün yüzüne çıkarttı.
Türk müziği tarihi yazılı kaynaklarında, müzik teorisinin nasıl olduğu konusundaki ipuçları, makam ve usullerin dairelerle anlatıldığı “kitâb-ı edvâr” (daireler kitabı) denilen kitaplarda gizli olduğunu söyleyen Doğrusöz, Anadolu da makam ve usülllerle alakalı ilk eserin Kırşehir’de yazıldığını bildirdi.
5 yıl önce kaleme aldığı eseri anlatan dogrusöz, kitap içeriği hakkında;
- yy edvar kitaplarından biri olan, Paris Bibliotheque Nationale Suppl. Turc, 1424 numarada kayıtlı, Mart 1469 tarihinde Harîrî bin Muhammed tarafından Türkçe’ye çevrilmiş olan Kırşehrî Edvârı konu edilen kitaptır. Eserin aslı, Nizameddin oğlu Mevlevi Yusuf Kırşehrî tarafından 1411 yılında Farsça yazılmıştır ve bugün nerede olduğu bilinmemektedir. Müzik teorisi tarihi bakımından Kırşehrî edvarının, Anadolu edvarları arasında ilk yazılan eser olduğu kabul edilmektedir. Eserde dua ve eserin yazılma nedeni, musikinin değerli bir ilim oluşu ve bunun ispatı amacına yönelik deve hikâyesi, makam ve makamla ilgili unsurlar (12 makam, 7 agaze, 4 şube ve bunların 12 burç, 7 gökcismi, 4 ana unsur ile olan ilişkileri, terkipler), usuller, müzik türleri, günün saati ve insan fizyonomisine göre icra edilmesi gereken makamlar ve ilgili unsurlarının etkileri ve çalgı düzenleri konuları yer almaktadır. Bu makalenin amacı, kitap hakkında verilen genel bilgilerden sonra sazların düzenleri makam, avaze, şube ve terkiplerin anlatımlarını inceleyerek perdeler konusu üzerinde bir değerlendirme yapmaktır. Bu değerlendirme yapılırken, 15.yy’ın edvar yazarlarından Hızır bin Abdullah’ın Kitabü’l Edvar’ı (1441), Kadızade Mehmet Tirevî’nin Risale-i musiki’si (1492) ve Seydi’nin El matla fi beyani’l-edvar ve’l makamat (1504) adlı eserleri de incelenerek metinler arası bir ilişki kurulmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada, perde terimi tanımlanarak toplam on dokuz perde açıklanmıştır. Perdeler konusunda elde edilen bilgiler de günümüz müzik teorisi ile ilişkilendirilmiştir dedi.
ESERİN İÇERİĞİNDEN BAŞLICA KONULARA DEĞİNEN DOĞRUSÖZ
– Dua ve eserin yazılma nedeni,
– Müziğin değerli ilim oluşu,
– Makam ve makamla ilgili unsurlar (oniki makam, yedi avaze, dört şube ve bunların oniki burç, yedi gökcismi, dört ana unsur ile olan ilişkileri ve terkipler),
– Usul anlatımı,
– Müziği öğrenmek isteyenler için tavsiyeler ve müzik türleri hakkında bilgi,
– Günün saatlerine ve insan fizyonomisine uygun makamlar ve etkileri,
– Çalgıların düzenleri hakkında bilgiler,
– Çalgılarda yapılabilecek makam düzenlerinin/akortların anlatımı.
Konuları hakkında günümüze kadar uzanan ANADOLU EDVAR GELENEĞİ bu eserle uyuşmaktadır dedi.
Abdal kültürünede değinen Prof.Dr. Nilgün Doğrusöz, usta çırak ilişkisinin desteklenmesi gerektiğini belirtti.
Comments
