Çay’ın Bilinmeyenleri
Çay dünyamızda en az su kadar içme alışkanlığı olan ilk içeceklerden biridir. Türk gıda kodeksi çay tebliği tanımına göre siyah çay Camellia sinensis türünün farklı çeşitlerinin genç sürgünlerinden tepe tomurcuğu ve onu takip eden taze yapraklar ve taze tek yaprak, taze iki yaprak ve taze üç yapraklı sürgünler ile bunları birbirine bağlayan taze sap kısımlarının soldurma, kıvırma, parçalama, oksidasyon ve kurutma gibi üretim aşamaları ile işlenmesi sonucu elde edilen ürünü ifade eder.
5000 yıllık bir geçmişe sahip olup ilk defa Çin’de bu bitkiden yararlanılmıştır. Çin imparatoru Shen Hung, efsaneye göre su ısıtmak için ateşi bir çay dalıyla yelpazelerken rüzgârın etkisi ile bazı çay yaprakları suya düştü. İmparator karışımın hoş ve dinçleştirici bir içecek olduğunu fark etti ve böylece ilk çay demlenmiş oldu.
Her ülkenin kendine özgü demleme, içme ve sunuş usulü vardır. Günümüzde ticari üretimi yapılan 3 çay tipi vardır. Bunlar; siyah çay(fermente olmuş çay) , yeşil çay(fermente olmamış çay ) ve ooglong çaydır ( yarı fermente olmuş çay). Fenoller gıdaya rengi, lezzeti ve fizyolojik etkiyi veren bileşiklerdir.
Sekonder fenolik maddeler taze çay filizinde hiç bulunmamalarına rağmen siyah çayın kuru madde içeriğinin %20–25 oluştururlar ve yaklaşık %15’lik bir bölümleri çay demine geçer. Çayda bulunan theaflavin ve thearubijin isimli fenolik bileşikler, çayın kendine has tadının ve renginin oluşmasını sağlarlar. Çay deminin açık portakal rengini ve parlaklığını theaflavinler, koyu rengi thearubijinler verir. Çayda bulunan en önemli alkaloid kafeindir.
Kafein sinir sistemini uyarıcı etki yapar. Normal şekilde yapılan demleme ile çayda bulunan kafeinin %80’i deme geçer. Taze çay filizlerinin C vitamini içerikleri limon ve portakal suyunun 3-4 kat fazlasıdır. Ancak işleme sırasında C vitamini parçalandığından siyah çayda C vitamini bulunmamaktadır. Başlıca B grubu vitaminlerinden B1 vitamini (tiamin), B2 vitamini (riboflavin),B3 vitamini (nikotinikasit) ve B5 (pantotenikasit) yeşil çay yapraklarında bulunur.
B grubu vitaminleri demleme sırasında önemli bir değişikliğe uğramaksın çaya geçerler; ancak miktarı çok az olup, beslenme açısından bir değeri yoktur. Çay yapraklarının mineral madde içeriğinin yaklaşık %5’ini mineral maddeler oluşturur. En fazla bulunan potasyum (K), tüm mineral madde içeriğinin yarısını oluşturur. Çayda bulunan diğer mineral maddelerinin başlıcaları Cu, Mg, Fe, Al, P, Ca ve S’tur. Çayın beslenme açısından önemi büyüktür. Güçlü bir antioksidandır. Tümör gelişimini ve yayılmasını önler.
Meme, akciğer ve kolon kanseri riskini düşürür. Cilt enfeksiyonu sonucu oluşan iltihaplanmalarda kullanılır. Romatizma iltihaplanmasını azaltır. Bağışıklık sistemindeki hücreleri uyarır. Çayda bulunan tanenler bitkisel kaynaklı ‘ham olmayan demir ‘ ile etkileşime girerek Fe (demir) emilimini engellerler.
Beslenme yolu ile demir alınımında yetersizlik varsa ve kişinin demir kaynağını bitkisel ürünler oluşturuyorsa bu durumda çay tüketimi kansızlık oluşturan etmenlerden biri olabilmektedir.
Bu sıcak yaz günlerinde serinlemek için içeriğinde yüksek şeker olan sağlıksız içecekler tüketmek yerine çay içebiliriz.
Kaynaklara göre ilk çay içen Türk Hoca Ahmet Yesevi bir ziyaretinde ikram edilen çayı içer ve yorgunluğu gider. ‘ Bu şifalı bir şey imiş, hastalarınıza bundan içirin ki şifa bulsunlar. Allah kıyamete kadar buna revaç versin ‘ diye dua etmiştir. Kendinize yaptığınız en iyi yatırım sağlığınızı korumaktır. Bilinçli tüketici olup sağlıklı beslenmek dileğiyle .
Comments
